Bílasamningar, tilbúin réttaróvissa

Lánastarfsemi Avant, Lýsingar og SP-fjármögnunar einkennist af réttaróvissu. Markmiðið með orðalagi samninga þessara fyrirtækja virðist vera að hafa óvissuna sem mesta.  Dómurinn frá 3. desember sl. vegna myntkörfuláns SP endurspeglar  þessa óvissu og sjálfur dómarinn flækist í óvissuvefnum.
 

Í kaupleigusamningum SP er t.d. forðast að nota hugtakið „lán“, líklega til að samningarnir falli síður undir lög um neytendalán. A.m.k. tvisvar í dómnum er vísað til „höfuðstóls leigugreiðslna.“  Þetta er markleysa. Lánsfjárhæð er með höfuðstól, leigugreiðslur ekki. Kaupandinn er skráður sem leigutaki á samningi þótt hann kaupi bifreiðina og fái lán hjá SP fyrir kaupverðinu. Bifreiðin er eign SP skv. ökutækjaskrá en eign kaupandans skv. skattframtali. Skuldbinding kaupandans er í leigugreiðslum skv. samningi en skuldin þó með höfuðstól.

Dómarinn tapar þræðinum í umfjöllun sinni sbr. þetta úr dómnum: „Umsamið kaupverð [innsk. bifreiðarinnar] er auðvitað milli kaupanda og leigutaka...“ Nei, umsamið kaupverð er milli seljanda og kaupanda/leigutaka. Kaupandi og leigutaki í þessum óvissuviðskiptum er sami aðilinn.

 

Eftirfarandi málsgrein úr dómnum sýnir að einnig þar eins og í samningunum er forðast að nota hugtakið „lán“ og í staðinn sagt „það“ og „þessu“ sbr.:  „Óskar Sindri [innsk. stefndi] hefði sótt um það í erlendri mynt og um leið og SP-fjármögnun hf. samþykkti það þá hafi verið gengið frá því að SP-fjármögnun hf. tæki lánið hjá viðskiptabanka félagsins í erlendri mynt. Síðan hafi félagið selt þessa erlendu mynt og greitt það út annar (sic) vegar  í japönskum jenum og hins vegar í svissneskum frönkum. Félagið hafi sem sagt tekið erlent lán fyrir þessu hjá viðskiptabanka félagsins, Landsbanka Íslands. Selt síðan erlendu myntina fyrir íslenskar krónur og greitt þær seljanda bifreiðarinnar, Nýju Bílahöllinni.“

 

Þarna umorðar dómarinn frásögn Kjartans framkvæmdastjóra SP en tapar aftur þræðinum og segir þá allt annað en í setningunni sem hann er að umorðra.  Hvort var nú greitt út í jenum og frönkum eða í íslenskum krónum? Og hver fékk greitt út í jenum og frönkum, Óskar eða Nýja Bílahöllin?  Ef SP tók lánið í jenum og frönkum frá Landsbankanum hefði SP ekki þurft að selja jenin og frankana til að greiða út í jenum og frönkum, því eins og fram kemur í dómnum segir Kjartan: „Ef félagið lánaði japönsk jen þá tæki það lán í japönskum jenum.“  Skv. þessari formúlu tók SP lán í japönskum jenum og svissneskum frönkum frá Landsbankanum fyrir láni Óskars. Því þurfti SP ekki að selja jenin og frankana til að greiða út í jenum og frönkum. Hér virðist dómarinn ekki hafa skilið eðli málsins þar sem hann gerir ekki grein fyrir  því hvort greitt hafi verið út í erlendri eða íslenskri mynt. Niðurstaða dómsins veltur þó m.a. á þessu atriði.

 

Dómarinn notar þó einstöku sinnum orðin „lán“ sbr. t.d.: „Ætla verður að heimilt hafi verið að binda afborganir lánsins í íslenskum krónum...“, „Ákvæði 13. og 14. gr. laga nr. 38/2001 banna heldur ekki fortakslaust að miða lán við gengi erlendra gjaldmiðla.“ Ákvæðið á við um lánsfé og erlenda gjaldmiðla og á því ekki við um skuldbindingu Óskars sem er skv. dómkröfum SP byggð á  „höfuðstól leigugreiðslna“ og bundin við gengi myntkörfunnar BL2 skv. samningi. Leiga er ekki lán og BL2 er ekki erlendur gjaldmiðill.  

„Ekki veldur sá er varar er almennt talið“ þylur dómarinn upp undir lokin.  Engin íslensk lög ná yfir þessa þvælu og því er skiljanlegt að dómarinn reyni að styðja mál sitt með málshætti frekar en lagatilvísunum. Málshátturinn á að sýna fram á að Óskari mátti vera ljóst að viðskiptin við SP væru áhættusöm og vísar dómarinn í skilmála samnings er segir:  „Leigutaki lýsir því yfir með undirskrift sinni að hann geri sér fulla grein fyrir því að lántaka í erlendum gjaldmiðli er áhættusamari en lántaka í íslenskum krónum...“  Skilmálinn er líka rugl.  Fyrst Óskar skuldar „höfuðstóls leigugreiðslu“  skiptir engu máli þótt hann hafi undirritað skilmála sem segir að lántaka í erlendum gjaldmiðli sé áhættusamara en eitthvað annað. Óskar skrifar hvergi undir að hann geri sér grein fyrir því að leigugreiðslur bundnar við gengi BL2 væru áhættusamari en eitthvað annað.“  Í samningi stendur: „Endanleg fjárhæð í myntkörfunni BL2 ræðst af kaupgengi á útgreiðsludegi samnings“ og „leiga miðast við myntkörfuna BL2 og ræðst af sölugengi hverju sinni.“  Skuld Óskars ætti samkvæmt þessu ekki að vera gengistryggð því að BL2 hefur aldrei verið skráð með gengi. Myntkarfan BL2 er ekki einu sinni myntkarfa skv. skriflegum upplýsingum frá SP. (Myntkarfan SP5 er með gengisskráningu á heimasíðu SP en hún er ólöglegur fjármálagjörningur og SP5 lán því ekki gengistryggð).

Dómurinn er markleysa og byggist t.d. ekki á gögnum um gjaldeyrisviðskipti heldur á því sem framkvæmdastjóri SP segir. Í niðurstöðu dómsins stendur 14 sinnum „Kjartan segir." Málið hefði ekki þurft að fara til dómstóla, nóg hefði verið að Kjartan sem er stefnandi í málinu, sendi út yfirlýsingu um að alíslensku okurlánin hans væru lögleg.

(Birt í Morgunblaðinu 9.mars 2010)