Verður bannað að lána almenningi í gervigjaldmiðlum?

Umræðan um myntkörfulán hefur að miklu leyti snúist um hvort heimilt sé að binda skuldbindingar í íslenskum krónum við gengi erlendra gjaldmiðla. Ef fleiri fjármálastofnanir en SP Fjármögnun, dótturfyrirtæki Landsbankans, eru með myntkörfur sem eru  gervigjaldmiðlar (e. artificial currency) ætti umræðan að snúast í ríkara mæli um það hvort heimilt sé að binda skuldbindingar í íslenskum krónum við gengi gervigjaldmiðla (reikningseiningar). 

SP5 myntkarfa SP Fjármögnunar er með „föstum fjölda mynta í hverri einingu” og er framsett á þann máta, samkvæmt upplýsingum frá SP Fjármögnun, vegna þess að þegar fyrirtækið ákvað að bjóða upp á myntkörfuna SP5 (40%EUR, 25%USD, 20%CHF, 15%JPY) gat innheimtukerfi fyrirtækisins ekki meðhöndlað lán í svo mörgum myntum og var því „brugðið á það ráð“ að gera myntkörfu með föstum fjölda mynta í hverri einingu og þannig hægt að meðhöndla lán í mörgum myntum sem eina „mynt.” Fyrirmyndin er sögð Reikningseining Fiskveiðasjóðs Íslands (RFÍ), einnig samkvæmt upplýsingum frá SP Fjármögnun.

Fiskveiðasjóður Íslands hafði sérstaka lagaheimild fyrir þessu útlánafyrirkomulagi og í því tilfelli voru lántakendur upplýstir  um lánafyrirkomulagið ólíkt lántakendum SP Fjármögnunar sem var talin trú um að þeir væru að fá lán í erlendum gjaldmiðlum: EUR, USD, JPY og CHF en voru í rauninni að fá lán í SP5, íslenskri gervimynt. Höfuðstóll SP5 lána er í einingum (í íslenskum kr. á lánasamningi) og því lægra sem gengi SP5 var við lántöku,  því fleiri einingar skuldar viðkomandi. Þessu mætti  líkja við sjóð sbr. fjölda hluta í sjóði.

Eitt þekktasta dæmi um gervigjaldmiðill er SDR (Special Drawing Rights/Sérstök dráttarréttindi) sem Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn (AGS) kom á fót árið 1969, stundum nefnt „pappírsgull.” SDR er ímynduð myntkarfa, samsett úr helstu heimsgjaldmiðlum og er eingöngu notuð við reikningsskil innan AGS.

Hér á landi hefur þetta fyrirbæri aftur á móti verið notað  til að veita neytendum lán til bifreiðakaupa!  Íslensku lánsfjárhæðinni er umbreytt í SP5 einingar og er skuld lántakandans bundin við gengi þessa gervigjaldmiðils. Í ódagsettri tilkynningu (sett inn í lok okt. 09.) á vef SP Fjármögnunar er reynt  að láta menn halda að lán í SP5 einingum jafngildi láni í  þeim erlendu gjaldmiðlum sem SP5 myntin er búin til úr.  Það er einfaldlega rangt og því skal einnig haldið til haga að það kemur lántakendum ekkert við hvernig lánafyrirtæki fjármagnar sig heldur aðeins hverskonar lán þeir fá frá fyrirtækinu.

Dómur sá er féll í héraðsdómi í máli nr. E-4501/ 2009, 3. desember sl. SP Fjármögnun í vil snéri að láni í JPY og CHF (50/50) þar sem íslensk lánsfjárhæð og afborganir eru beintengd við gengi þeirra erlendu gjaldmiðla. Það lánafyrirkomulag er ekki myntkarfa eða gervigjaldmiðill eins og SP5. Lánasamsetningin JPY/CHF er aftur á móti kölluð „BL2 myntkarfa“ á lánasamningum sem SP gefur út en í raun er um að ræða tvö aðskilin lán. Ekkert skráð gengi er til fyrir „ BL2 “ og hreyfingalistar yfir afborganir og greiðsluseðlar fyrir þessa lánasamsetningu eru í gjaldmiðlunum JPY og CHF en fyrir SP5 lánin eru hreyfingalistar og gíróseðlar í SP5. Það er aftur á móti einkennilegt að lán sem er ekki myntkarfa en heitir „BL2 myntkarfa“ á lánasamningi skuli vera dæmt lögmætt fyrir rétti!

Við eigum væntanlega eftir að sjá dómsmál þar sem reynir á hvort lögmætt sé að binda skuldbindingar í íslenskum krónum við reikningseiningar eða gervigjaldmiðil sem hvergi er skráður með kaup-og sölugengi nema á heimasíðu lánveitandans.Útlánafyrirkomulagið er reyndar svo galið að hvorki Neytendastofa né dómstólar eiga að þurfa að eyða tíma í þessa vitleysu. Það þarf engan lögfræðing til að sjá að þessi lán standast engin lög um neytendalán auk þess sem hér er um að ræða vörusvik. Lánin voru markaðssett hjá bílaumboðum landsins sem lán í erlendri mynt og á SP5 lánsamningum eru t.d. skráð upphafleg prósentuhlutföll (og ekkert um „fjölda mynta í körfu") erlendu gjaldmiðlanna sem SP5 er samsett úr, þ.e. eins og hlutföll þeirra voru á stofndegi myntkörfunnar, 5. maí 2004, en ekki eins og hlutföllin voru þegar lánin voru veitt. Það er álíka og að skrá upphaflegt gildi neysluverðsvísitölu á lánasamninga í íslenskri mynt í stað vísitölu þess mánaðar sem lánið er gefið út í.

Að lokum er þeirri spurningu varpað fram til forstjóra Fjármálaeftirlitsins og yfirmanns stofnunarinnar, viðskiptaráðherra,  hvort það sé innifalið í starfsleyfi fjármálafyrirtækja að reka eigin gjaldmiðil og nota hann  til útlána til almennings  undir því yfirskyni að verið sé að lána í fullgildum heimsgjaldmiðlum. Kannski leyfilegt ef tölvukerfi fjármálafyrirtækisins býður ekki upp á annað?

Hert á reglum um fjármálafyrirtæki

Neytendalán í gervigjaldmiðlum

Umræðan um myntkörfulán hefur að miklu leyti snúist um hvort heimilt sé að binda skuldbindingar í íslenskum krónum við gengi erlendra gjaldmiðla. Ef fleiri fjármálastofnanir en SP Fjármögnun, dótturfyrirtæki Landsbankans, eru með myntkörfur sem eru  gervigjaldmiðlar (e. artificial currency) ætti umræðan að snúast í ríkara mæli um það hvort heimilt sé að binda skuldbindingar í íslenskum krónum við gengi gervigjaldmiðla (reikningseiningar). 

SP5 myntkarfa SP Fjármögnunar er  með „föstum fjölda mynta í hverri einingu” og er framsett á þann máta, samkvæmt upplýsingum frá SP Fjármögnun, vegna þess að þegar fyrirtækið ákvað að bjóða upp á  myntkörfuna SP5 (40%EUR, 25%USD, 20%CHF, 15%JPY) gat innheimtukerfi fyrirtækisins  ekki meðhöndlað lán í svo mörgum myntum og var því „brugðið á það ráð“ að gera myntkörfu með föstum fjölda mynta í hverri einingu og  þannig hægt að meðhöndla lán í mörgum myntum sem eina „mynt.” Fyrirmyndin er sögð Reikningseining Fiskveiðasjóðs Íslands (RFÍ), einnig samkvæmt upplýsingum frá SP Fjármögnun.

Fiskveiðasjóður Íslands hafði sérstaka lagaheimild fyrir þessu útlánafyrirkomulagi og í því tilfelli voru lántakendur upplýstir  um lánafyrirkomulagið ólíkt lántakendum SP Fjármögnunar sem var talin trú um að þeir væru að fá lán í erlendum gjaldmiðlum: EUR, USD, JPY og CHF en voru í rauninni að fá lán í SP5, íslenskri gervimynt. Höfuðstóll SP5 lána er í einingum (í íslenskum kr. á lánasamningi) og því lægra sem gengi SP5 var við lántöku,  því fleiri einingar skuldar viðkomandi. Þessu mætti  líkja við sjóð sbr. fjölda hluta í sjóði.

Eitt þekktasta dæmi um gervigjaldmiðill er SDR (Special Drawing Rights/Sérstök dráttarréttindi) sem Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn (AGS) kom á fót árið 1969, stundum nefnt „pappírsgull.”  SDR er ímynduð myntkarfa, samsett úr helstu heimsgjaldmiðlum og  er eingöngu notuð við reikningsskil innan AGS.

Hér á landi hefur þetta fyrirbæri aftur á móti verið notað  til að veita neytendum lán til bifreiðakaupa!  Íslensku lánsfjárhæðinni er umbreytt í SP5 einingar og er skuld lántakandans bundin við gengi þessa gervigjaldmiðils. Í ódagsettri tilkynningu (sett inn í lok okt. 09.) á vef SP Fjármögnunar er reynt  að láta menn halda að lán í SP5 einingum jafngildi láni í  þeim erlendu gjaldmiðlum sem SP5 myntin er búin til úr.  Það er einfaldlega rangt og því skal einnig haldið til haga að það kemur lántakendum ekkert við hvernig lánafyrirtæki fjármagnar sig heldur aðeins hverskonar lán þeir fá frá fyrirtækinu.

Dómur  sá er féll í héraðsdómi  í máli nr. E-4501/ 2009, 3. desember sl.  SP Fjármögnun í vil snéri að  láni í JPY og CHF (50/50) þar sem íslensk lánsfjárhæð og afborganir eru beintengd við gengi þeirra erlendu gjaldmiðla.  Það lánafyrirkomulag er ekki myntkarfa  eða gervigjaldmiðill eins og SP5.  Lánasamsetningin JPY/CHF er  aftur á móti kölluð  „BL2 myntkarfa“  á lánasamningum sem SP gefur út en í raun er um að ræða  tvö aðskilin lán. Ekkert skráð gengi er  til fyrir „ BL2 “ og hreyfingalistar  yfir afborganir og greiðsluseðlar  fyrir þessa lánasamsetningu eru í gjaldmiðlunum JPY og CHF en fyrir SP5 lánin eru hreyfingalistar og gíróseðlar í SP5. Það er aftur á móti einkennilegt að lán sem er ekki myntkarfa en heitir „BL2 myntkarfa“ á lánasamningi skuli vera dæmt lögmætt fyrir rétti!

Við eigum væntanlega eftir að sjá dómsmál þar sem reynir á hvort  lögmætt sé að binda skuldbindingar í íslenskum krónum við reikningseiningar eða gervigjaldmiðil sem hvergi er skráður með kaup-og sölugengi nema á heimasíðu  lánveitandans.Útlánafyrirkomulagið er reyndar svo galið að hvorki Neytendastofa né dómstólar eiga að þurfa að eyða tíma í þessa vitleysu. Það þarf engan lögfræðing til að sjá að þessi lán standast engin lög um neytendalán  auk þess sem hér er um að ræða vörusvik. Lánin voru markaðssett hjá bílaumboðum landsins sem lán í erlendri mynt og á SP5 lánsamningum eru t.d. skráð upphafleg prósentuhlutföll (og ekkert um „fjölda mynta í körfu") erlendu gjaldmiðlanna sem SP5 er samsett úr, þ.e. eins og hlutföll þeirra voru á stofndegi myntkörfunnar, 5. maí 2004, en ekki eins og hlutföllin voru þegar lánin voru veitt. Það er álíka og að skrá upphaflegt gildi neysluverðsvísitölu á lánasamninga í íslenskri mynt í stað vísitölu þess mánaðar sem lánið er gefið út í.

Að lokum er þeirri spurningu varpað fram til forstjóra Fjármálaeftirlitsins og yfirmanns stofnunarinnar, viðskiptaráðherra,  hvort það sé innifalið í starfsleyfi fjármálafyrirtækja að reka eigin gjaldmiðil og nota hann  til útlána til almennings  undir því yfirskyni að verið sé að lána í fullgildum heimsgjaldmiðlum. Kannski leyfilegt ef tölvukerfi fjármálafyrirtækisins býður ekki upp á annað?

Bottom of Form